اینکوترمز (Incoterms) به زبان آدمیزاد

اینکوترمز (Incoterms) به زبان آدمیزاد

اگر تا به حال درگیر صادرات یا واردات شده‌اید، احتمالاً با واژه‌هایی مانند FOB، CIF یا DDP برخورد کرده‌اید. این اصطلاحات بخشی از مجموعه‌ای به نام اینکوترمز هستند که نقش حیاتی در تجارت بین‌المللی ایفا می‌کنند. اما معنی دقیق این واژه چیست و چرا درک صحیح آن برای فعالان حوزه تجارت ضروری است؟ در این مقاله، بدون اصطلاحات سخت و جملات پیچیده، این مفهوم را برایتان توضیح می‌دهیم. از تعریف ساده و کاربردهای روزمره‌اش گرفته تا اشتباهاتی که خیلی‌ها در انتخاب آن مرتکب می‌شوند. اگر در دنیای تجارت بین‌الملل هستید یا می‌خواهید وارد آن شوید، خواندن این مقاله برای شما واجب است.

اینکوترمز چیست؟

کلمه اینکوترمز در اصل مخفف عبارت International Commercial Terms به‌معنای «اصطلاحات تجاری بین‌المللی» است. این مجموعه از قواعد و اصطلاحات توسط اتاق بازرگانی بین‌المللی تدوین شده و برای تعیین مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌های مرتبط با حمل‌ونقل کالا بین خریدار و فروشنده در قراردادهای بین‌المللی استفاده می‌شود. به عنوان مثال فرض کنید یک تاجر ایرانی هستید و می‌خواهید از چین دستگاه صنعتی وارد کنید. فروشنده می‌گوید قیمتش ۱۰ هزار دلاره، اما معلوم نیست که این قیمت شامل هزینه حمل هست یا نه. اگر کالا در مسیر آسیب دید، چه کسی باید پاسخ‌گو باشد؟ گمرک، بیمه، بارگیری، تخلیه، ترخیص… همه این‌ها سوال‌هایی هستند که جوابشان می‌تواند میلیون‌ها تومان تفاوت در هزینه و مسئولیت ایجاد کند. اینجاست که اینکوترمز وارد ماجرا می‌شود؛ مجموعه‌ای از قواعد بین‌المللی که دقیقاً مشخص می‌کند چه کسی در کجای مسیر مسئول چه کاری است. این قواعد مثل یک زبان مشترک جهانی در تجارت عمل می‌کنند؛ زبانی که اگر بلدش نباشید، ممکن است ضررهای بزرگی ببینید.

اهمیت اینکوترمز در تجارت بین‌المللی

تجارت بین‌المللی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. تفاوت‌های زبانی، فرهنگی و حقوقی می‌توانند منجر به سوءتفاهم‌ها و اختلافات شوند. اینکوترمز با استانداردسازی اصطلاحات و تعیین دقیق مسئولیت‌ها، به کاهش این مشکلات کمک می‌کند.هنگام تجارت و واردات و یا ثادرات کالا، اگر دقیقاً معلوم نباشد که چه کسی باید هزینه حمل را بدهد یا چه کسی مسئول بیمه کالا در طول مسیر است، ممکن است هم خریدار و هم فروشنده به دردسر بیفتند. اگر تجارت بین‌المللی می‌کنید و هنوز این واژ] را نمی شناسید ، یعنی چشم‌بسته وارد معامله شده‌اید. در تجارت جهانی، اینکوترمز مثل چراغ راهنما عمل می‌کند. بدون آن، هر لحظه ممکن است در مسیر به سنگ بخورید. از هزینه‌های پنهان گرفته تا اختلافات حقوقی، همه می‌توانند با یک انتخاب اشتباه شروع شوند. پس حتی اگر وکیل نیستید، لازم است معنای آن را بفهمید، دست‌کم در حدی که بدانید چه می‌خواهید و مسئول چه هستید. این آگاهی نه‌تنها باعث حرفه‌ای‌تر شدن کسب‌وکار شما می‌شود، بلکه امنیت بیشتری هم برایتان به ارمغان می‌آورد.
اینکوترمز باعث می‌شود:
• سوءتفاهم‌ها کاهش پیدا کند.
• ریسک‌های پنهان مدیریت شوند.
• قراردادها استاندارد و بین‌المللی شوند.
• هزینه‌ها قابل پیش‌بینی‌تر باشند.
• طرفین بدانند دقیقاً تا کجا مسئول هستند.
انواع اینکوترمز
EXW : تحویل در محل فروشنده (Ex Works)
• تحویل: در محل کار یا کارخانه فروشنده.
• هزینه‌ها: خریدار تمام هزینه‌های حمل، بیمه، گمرک و ریسک‌ها را پرداخت می‌کند.
• حداقل تعهد برای فروشنده.
FCA : تحویل به حمل‌کننده (Free Carrier)
• تحویل: فروشنده کالا را به حمل‌کننده منتخب خریدار تحویل می‌دهد.
• خریدار مسئول حمل اصلی و بیمه است.
• قابل استفاده برای حمل ترکیبی.
CPT: کرایه پرداخت‌شده تا مقصد (Carriage Paid To)
• فروشنده: هزینه حمل تا مقصد توافق‌شده را می‌پردازد.
• ریسک: از لحظه تحویل به حمل‌کننده، به خریدار منتقل می‌شود.
• بیمه با خریدار است.

CIP : کرایه و بیمه پرداخت‌شده تا مقصد (Carriage and Insurance Paid To)
• مثل CPT، اما فروشنده باید بیمه حمل را هم بپردازد.
• بیمه باید حداقل پوشش ICC A داشته باشد.
DAP : تحویل در محل (Delivered At Place)
• تحویل: در مقصد تعیین‌شده، ولی قبل از ترخیص گمرکی واردات.
• خریدار: پرداخت عوارض و ترخیص واردات.
• فروشنده مسئول حمل تا درب مقصد است.
DPU : تحویل در محل تخلیه‌شده (Delivered at Place Unloaded)
• جایگزین DAT شده است.
• فروشنده کالا را در مقصد مشخص تخلیه‌شده تحویل می‌دهد.
• خریدار ترخیص واردات را انجام می‌دهد.
DDP : تحویل با پرداخت حقوق گمرکی (Delivered Duty Paid)
• بیشترین تعهد برای فروشنده.
• فروشنده تمام هزینه‌ها و ریسک‌ها (از جمله ترخیص واردات و مالیات) را برعهده دارد.
• خریدار فقط تحویل می‌گیرد.
FAS : تحویل کنار کشتی (Free Alongside Ship)
• مخصوص حمل دریایی.
• فروشنده کالا را کنار کشتی در بندر مبدأ تحویل می‌دهد.
• خریدار از آن لحظه مسئول بارگیری حمل و بیمه  ترخیص واردات است.

FOB: تحویل روی عرشه کشتی (Free On Board)
• فروشنده کالا را روی عرشه کشتی در بندر مبدأ تحویل می‌دهد.
• خریدار از آن لحظه مسئول ریسک‌ها و هزینه‌ها است.
CFR : هزینه و کرایه (Cost and Freight)
• فروشنده هزینه حمل تا بندر مقصد را می‌پردازد.
• ولی ریسک در زمان تحویل روی کشتی به خریدار منتقل می‌شود.
• بیمه با خریدار است.
CIF : هزینه، بیمه و کرایه (Cost, Insurance and Freight)
• مانند CFR، اما فروشنده باید بیمه حمل را هم تهیه کند.
• بیمه حداقل باید شرایط ICC C را داشته باشد.

نکات مهم در انتخاب اینکوترمز

• اگر شما فروشنده هستید و کنترل بیشتری بر حمل دارید، از اصطلاحاتی مثل CIF، CIP، DAP، DDP استفاده کنید.
• اگر خریدار هستید و حمل را خودتان انجام می‌دهید، از اصطلاحاتی مانند EXW، FCA، FOB استفاده کنید.
• DDP و EXW به ترتیب بیشترین تعهد برای فروشنده و کمترین تعهد را دارند.
• برای کالاهای دریایی عمدتاً از FOB، CIF، CFR استفاده می‌شود.
• در معاملات چندوجهی، CPT، CIP، DAP مناسب‌تر هستند.

کاربردهای اینکوترمز

اینکوترمز در قراردادهای فروش بین‌المللی به‌کار می‌رود تا وظایف و مسئولیت‌های طرفین را مشخص کند. برخی از کاربردهای اصلی آن عبارت‌اند از:
• تعیین محل تحویل کالا: مشخص می‌کند که کالا در کجا باید تحویل داده شود و به‌وضوح نشان می‌دهد که مسئولیت بارگیری، تخلیه و ترخیص کالا بر عهده کدام طرف است.
• تقسیم هزینه‌ها: تعیین می‌کند که کدام طرف مسئول پرداخت هزینه‌های مختلف مانند حمل‌ونقل، بیمه و گمرک است.
• تقسیم ریسک: تعیین می‌کند که ریسک از بین رفتن یا آسیب دیدن کالا در چه مرحله‌ای از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
• تعیین مسئولیت‌های اسنادی: مشخص می‌کند که کدام طرف مسئول تهیه اسناد مختلف مانند فاکتور تجاری، بارنامه و گواهی مبدأ است.
مزایای استفاده از اینکوترمز
مزایای متعددی برای استفاده از این بند قرارداد وجود دارد که از جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کاهش سوءتفاهم‌ها: با استانداردسازی اصطلاحات، احتمال بروز سوءتفاهم کاهش می‌یابد.
• تسهیل مذاکرات: با داشتن چارچوبی مشخص، مذاکرات بین طرفین سریع‌تر و مؤثرتر انجام می‌شود.
• کاهش ریسک‌های حقوقی: با تعیین دقیق مسئولیت‌ها، احتمال بروز اختلافات حقوقی کاهش می‌یابد.
• افزایش شفافیت: طرفین به‌وضوح می‌دانند که چه مسئولیت‌هایی بر عهده دارند.
• تطبیق با تغییرات بازار: با به‌روزرسانی‌های منظم، اینکوترمز با تغییرات در تجارت جهانی هماهنگ می‌شود.

چالش‌ها و محدودیت‌های اینکوترمز

با وجود مزایای فراوان، استفاده از این آیتم نیز با چالش‌هایی همراه است:
• نیاز به دانش تخصصی: برای استفاده صحیح از آن، آشنایی کامل با مفاهیم و اصطلاحات آن ضروری است. بطور مثال بسیاری از افراد فکر می‌کنند FOB یعنی فروشنده همه کار را انجام می‌دهد، در حالی که این‌طور نیست. FOB فقط تا بارگیری روی کشتی را پوشش می‌دهد.
• عدم پوشش تمامی جنبه‌های قرارداد: اینکوترمز فقط به مسائل مربوط به تحویل کالا می‌پردازد و سایر جنبه‌های قرارداد مانند شرایط پرداخت را پوشش نمی‌دهد.
• تفاوت‌های حقوقی در کشورهای مختلف: قوانین محلی ممکن است بر تفسیر و اجرای اینکوترمز تأثیر بگذارند.
• به‌روزرسانی‌های مکرر: با توجه به تغییرات در نسخه‌های مختلف، نیاز به پیگیری و آموزش مداوم وجود دارد.
• نادیده گرفتن الزامات قانونی داخلی: برخی از کشورها مقررات خاصی درباره ترخیص کالا یا پرداخت عوارض دارند که با برخی قواعد اینکوترمز ممکن است در تضاد باشد.
• تطبیق نداشتن با شرایط واقعی حمل: مثلاً فروشنده ممکن است بگوید DDP را قبول دارد ولی نتواند در کشور خریدار هزینه گمرک را پرداخت کند.
تفاوت اینکوترمز با قرارداد فروش
بسیاری فکر می‌کنند این مفهوم جایگزین قرارداد فروش است، اما این درست نیست. اینکوترمز فقط بخشی از قرارداد فروش است که به تحویل کالا، هزینه‌ها و ریسک‌ها می‌پردازد. مواردی مثل پرداخت، ضمانت، حل اختلاف، مالکیت و غیره باید جداگانه در قرارداد ذکر شوند.
توصیه‌های کاربردی در استفاده از اینکوترمز
• همیشه نسخه سال را مشخص کنید، تا معلوم باشد به کدام نسخه ارجاع داده‌اید.
• با مشاور حقوقی یا کارشناس حمل‌ونقل مشورت کنید، تا مطمئن شوید قاعده‌ای که انتخاب کرده‌اید مناسب شرایط خاص شماست.
• درک درست از مسئولیت‌های خود داشته باشید، فقط چون در قرارداد نوشته شده DDP به این معنی نیست که خیالتان راحت باشد؛ باید ببینید آیا طرف مقابل واقعاً می‌تواند آن را انجام دهد یا نه.
• همیشه نوشتاری توافق کنید و به هیچ عنوان به توافقات شفاهی اکتفا نکنید.

نسخه‌های مختلف اینکوترمز

نکته‌ای که باید بدانید این است که اینکوترمز هر چند سال یک‌بار بازبینی و به‌روزرسانی می‌شود. نسخه‌های معروف شامل: 1990، 2000، 2010 و 2020 که نسخه فعلی است می باشد. همیشه در نظر داشته باشید که نسخه جدید معمولاً تفاوت‌های ظریفی دارد که می‌تواند در قرارداد تأثیرگذار باشد.
اینکوترمز و بیمه کالا
اینکوترمز تنها در دو قاعده به‌طور مشخص به بیمه اشاره می‌کند( CIF و CIP. ) در این دو مورد، فروشنده موظف است کالا را بیمه کند. در سایر موارد، خریدار اگر بخواهد باید خودش اقدام کند. البته نوع بیمه‌ای که فروشنده تهیه می‌کند هم معمولاً پایه‌ای است و ممکن است تمام ریسک‌ها را پوشش ندهد.
✶ اینکوترمز ابزاری قدرتمند برای تسهیل تجارت بین‌المللی است. با تعیین دقیق مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌ها، به کاهش سوءتفاهم‌ها و اختلافات کمک می‌کند. با این حال، برای بهره‌برداری کامل از مزایای آن، نیاز به آموزش و آگاهی کامل از مفاهیم و به‌روزرسانی‌های آن وجود دارد. بنابراین، توصیه می‌شود که فعالان حوزه تجارت بین‌المللی با مطالعه و آموزش مستمر، دانش خود را در این زمینه به‌روز نگه دارند.

خلاصه مقاله اینکوترمز

اینکوترمز (Incoterms) مجموعه‌ای از قواعد بین‌المللی هستند که مسئولیت‌ها، هزینه‌ها و ریسک‌ها را بین خریدار و فروشنده در معاملات بین‌المللی مشخص می‌کنند. اینکوترمزهای دارای انواع مختلفی هستند که هر یک مشخص می‌کند چه کسی هزینه حمل، بیمه، ترخیص گمرکی و ریسک را برعهده دارد. در بین آنها، برخی مانند EXW کمترین تعهد را برای فروشنده و برخی مثل DDP بیشترین تعهد را دارند. استفاده درست از اینکوترمز از بروز اختلافات حقوقی بین طرفین جلوگیری می‌کند. موجب شفاف سازی قراردادها و کاهش سوء تفاهمها شده و ریسکهای پنهان را کاهش می دهد. دانستن اینکوترمز برای صادرکنندگان، واردکنندگان، ترخیص‌کاران و بازرگانان بین‌المللی ضروری است. عدم آشنایی با این مقوله به منزله ورود به دنیای تجارت با چشمان بسته می باشد که احتمالا ضررهای جبران ناپذیر را برای شما در این عرصه به دنبال خواهدداشت.

سوالهای متداول درباره ی اینکوترمز

• اینکوترمز چیست؟ مجموعه‌ای از قواعد بین‌المللی برای تعیین مسئولیت خریدار و فروشنده در معاملات.
• چرا اینکوترمز اهمیت دارد؟ چون از سوءتفاهم‌ها جلوگیری می‌کند و شفافیت در قراردادهای تجاری بین‌المللی ایجاد می‌کند.
• تفاوت FOB و CIF چیست در اینکوترمز چیست؟ FOB فروشنده فقط کالا را روی کشتی تحویل می‌دهد. CIF فروشنده علاوه بر تحویل، کرایه و بیمه را هم می‌پردازد.
• EXW برای چه معاملاتی مناسب است؟ زمانی که خریدار می‌خواهد خودش تمام فرآیند حمل و ترخیص را انجام دهد.
• DDPمناسب چه کسانی است؟ مشتریانی که می‌خواهند کالا را در محل خود، بدون دغدغه گمرک دریافت کنند.
• آیا شامل پرداخت پول کالا هم می‌شود؟ خیر، فقط مربوط به تحویل، ریسک و هزینه‌های حمل است، نه قیمت یا روش پرداخت.
• کدام اینکوترمز بیشترین مسئولیت را برای فروشنده دارد؟ DDP تحویل با پرداخت حقوق گمرکی
• آخرین نسخه اینکوترمز کدام است؟ اینکوترمز 2020.
• آیا می‌توان اینکوترمز را با قرارداد خاص تغییر داد؟ بله، اما باید به‌صورت واضح در قرارداد نوشته شود.
• آیا استفاده از اینکوترمز الزامی است؟ خیر، ولی استفاده از آن توصیه می‌شود چون استاندارد جهانی است.
• آیا اینکوترمز در داخل کشور هم کاربرد دارد؟ بله، ولی بیشتر برای تجارت بین‌المللی استفاده می‌شود.